نوك‌اُردَكي يا ارني ترنگ يا پلاتي‌پوس جانوري است پستاندار از رده پستانداران، راسته تك‌سوراخيان (Monotremata) و خانواده نوك‌اردكيان (Ornithorhynchidae) كه در جنوب خاوري استراليا و جزيره تاسماني در كنار نهرها و رودها، زندگي مي‌كند. درازاي اين جانور از نوك تا دم به ۵۰ تا ۶۰ سانتيمتر مي‌رسد. وزنش يك تا دو كيلوگرم است.

بدنش پوشيده از موي كوتاه، نرم و قهوه‌اي رنگ است و دمي پهن دارد. منقارش پهن و به شكل منقار مرغابي است. نوك منقار اين جانور داراي عصبهاي حساسي است كه در يافتن غذا به جانور كمك مي‌كند. غذاي نوك‌اردكي كرم‌ها، حشره‌ها، نرم‌تنان، خرچنگ‌هاي ريز و بعضي ديگر از جانوران آبزي است. نوك‌اردكي بالغ دندان ندارد و غذايش را به كمك نوك سفت منقارش خرد مي‌كند و مي‌خورد. نوك‌اردكي نر بزرگ‌تر از نوك‌اردكي ماده است و پاهاي عقبي آن هر كدام يك خار دارند كه به يك كيسه زهر متصل است. نوك‌اردكي ماده در بهار يك تا سه تخم مي‌گذارد، قطر هر تخم ۲ سانتيمتر است و پوستي سفيد و چرم ماننددارد. حيوان ماده معمولاً ۷ تا ۱۰ روز روي تخم‌ها مي‌خوابد. نوزاد نوك‌اردكي به كمك دنداني كه در فك بالا دارد پوسته تخم را پاره مي‌كند. برهنه و نابينا و ناتوان به دنيا مي‌آيد و سه سانتي متر طول دارد و از شيري كه از سوراخهاي شكم مادر تراوش مي‌شود، تغذيه مي‌كند. عمر نوك‌اردكيها حدود ۱۰ سال است. چنگال هاي پاهاي عقبي مجهز به زهري هستند كه در صورت برخورد اثر دردناكي دارند. اين حيوان مانند موش كور در تونل هايي كه مي كند زندگي مي كند با اين تفاوت كه يك سوي اين تونل ها به آب منتهي مي شود. دو يا سه تخم را در انتهاي لانه مي گذارد كه چسبناك و نرم اند. نوزادان پس از خروج از تخم با ليس زدن خز مادر شيري را كه از آن تراوش مي شود مي خورند.

پلاتيپوس چشماني تيزبين دارد، اما آنها را فقط وقتي در خشكي يا روي آب است باز مي‌كند. اين جانور در زير آب به حس لامسه‌اش يا حس ويژه‌اي كه به كمك آن پالس‌هاي ضعيف‌الكتريكي ساطع شده از صيد را رديابي مي‌كند اتكا دارد.

كد ژنتيكي

اين جانور متعلق به يكي از شاخه‌هاي اوليه خانواده پستانداران است و مانند آنها پوشيده از خز (كرك) است و شير مي‌دهد، با اين حال مانند خزندگان تخم مي گذارد. محققان مي‌گويند اين تركيب منحصر به فرد مشخصات ناهمگون، در دي ان اي نوك‌اردكي نيز قابل مشاهده است.

سلسله ژنوم (نقشه ژنتيكي) اين حيوان كه در نشريه علمي "نيچر" چاپ شده سرنخ هايي در مورد چگونگي تكامل انسان و ساير پستانداران به دست مي دهد.

پلاتيپوس (Ornithorhynchus anatinus) تازه ترين عضو گروه پستانداراني است كه كد ژنتيكي آنها رمزگشايي مي شود. قبل از اين كد ژنتيكي موش، گوسفند، اسب و سگ شكسته شده بود.

اما اين تنها عضو خانواده پستانداران تخم گذار است كه نقشه ژنتيكي آنها ترسيم مي شود.

دكتر كريس پانتينگ از واحد ژنتيك كاربردي آم آر سي در دانشگاه آكسفورد در بريتانيا يكي از بيش از 100 پژوهشگري از آمريكا، بريتانيا و استراليا است كه در اين مطالعه شركت كردند.

وي گفت پلاتيپوس به خاطر مشخصه هاي غيرعادي اش براي اين كار انتخاب شد.

پلاتيپوس آنقدر عجيب است كه در قرن نوزدهم وقتي از استراليا براي محققان اروپايي فرستاده شد، تقلبي فرض شد.

دكتر پانتينگ به بي بي سي گفت: "اين حيوان ظاهري خيلي عجيب دارد، چرا كه تركيبي از منقار اردك، چشمان موش كور، با تخم هايي مانند تخم مارمولك و دم سگ آبي است."

دكتر پانتينگ گفت كه سلسله ژنوم اين حيوان به دانشمندان امكان مي دهد با بازگرداندن ساعت به عقب به اين مساله پي ببرند كه پستانداران اوليه چه شكلي بوده اند.

وي گفت: "ديدن ملغمه مشخصاتي كه پلاتيپوس به نمايش مي گذارد خارق العاده است؛ ديدن بازتاب اين مشخصه ها در دي ان اي، در ژن هاي اين موجود، كه در 200 سال گذشته از زمان كشف براي دانشمندان و عموم يك معما بوده است."

دي ان اي مزبور از يك پلاتيپوس ماده كه در استراليا به دام افتاد و "گِلِني" نامگذاري شد آمده است.

سلسله به دست آمده سپس با رشته هاي دي ان اي حدود 100 پلاتيپوس ديگر در حيات وحش مقايسه شد.

دكتر مارك باتزر از دانشگاه ايالتي لوئيزيانا در شهر "بتان روژ" كه در اين مطالعه شركت داشته است گفت كه داده ها به تلاش هاي حفاظتي كمك خواهد كرد چرا كه به دانشمندان اجازه مي دهد درباره اندازه جمعيت، ساختار و عادات جفتگيري اين حيوان تحقيق كنند.

وي گفت: "در مورد پلاتيپوس، ما چيزهاي زيادي درباره يك ارگانيسم منحصر به فرد كه در زمينه موقعيت آن از نظر خطر انقراض و بيولوژي محافظتي اهميت دارد يافتيم."

وي افزود: "يك شگفتي بزرگ ماهيت مركب ژنتيكي آن با مشخصه هاي پرندگان، خزندگان و پستانداران بود."

پلاتيپوس در ايالات غربي استراليا به وفور يافت مي شود. اين موجود كه در اطراف نهرها و رودها زيست مي كند داراي چشماني تيزبين است اما آن را فقط وقتي در خشكي يا روي آب است باز مي كند.

اين موجود در زير آب به حس لامسه اش يا حس ويژه اي كه به كمك آن پالس هاي ضعيف الكتريكي ساطع شده از صيد را رديابي مي كند اتكا دارد.